Cultuur Turkije
De cultuurverschillen tussen West-Europeanen en Turken zijn zo groot dat je er een heel boek aan zou kunnen wijden. Hieronder zijn er een paar punten uitgepikt, die van direct en dagelijks belang zijn bij je omgang met de bewoners.
Kussen: In de minder toeristische gebieden is het zeer ongewoon om in het openbaar genegenheid voor elkaar te tonen. Zoenen en knuffelen in het openbaar wordt ervaren als hoogst storend. Op een andere manier kussen Turken wel graag. Van jongs af aan wordt ze geleerd de handen van ouderen te kussen als eerbetoon. Bij aankomst of vertrek is het voor mannen en vrouwen gebruikelijk om elkaar te kussen. Als mensen met elkaar een gesprek voeren, staan ze veel dichter bij elkaar dan in het Westen gebruikelijk is. Het is ook volkomen normaal om twee mannen al pratende hand in hand over straat te zien lopen.
Etiquette: Je mag nooit naar iemand wijzen. Tandenstokers dienen gebruikt te worden met de hand voor de mond en niezen in het bijzijn van anderen is onbeleefd. Verder mag je nooit zo zitten, dat je voetzool zichtbaar is.
Onderhandelen: Afdingen is erg normaal in Turkije. Doe het vooral als je souvenirs gaat kopen, het wordt van je verwacht! Neem er de tijd voor. Het is normaal als je tussentijds een kopje thee aangeboden krijgt. Als je tot een compromis bent gekomen over de prijs, ben je verplicht te kopen. Je kunt natuurlijk wel voortijdig afhaken. In winkels met levensmiddelen staan de prijzen wel vast. Als souvenirs zijn hier lederwaren te koop, tapijten, goud en zilver. Wat antiek betreft: het is streng verboden antieke voorwerpen uit te voeren naar het buitenland!
Opdringerigheid: Turken zijn over het algemeen zeer beleefde en gastvrije mensen. In toeristische gebieden kunnen handelaren en kinderen wel eens opdringerig zijn, maar dat is doorgaans aan het gedrag van de toeristen zelf te wijten. Indien je met rust gelaten wilt worden, deel dat dan vriendelijk, maar beslist mee, ook al is dat soms moeilijk. Bedenk dat je voor de doorsnee Turk altijd een rijk mens bent, alleen al door het simpele feit dat je je deze reis kunt veroorloven.
Gezelschap: Als je je in Turkije even terug wilt trekken, zal iemand je al snel, met een glaasje thee, gezelschap komen houden. Turken doen alles graag samen. Niet alleen thee drinken en eten, ook allerlei andere bezigheden, zoals koken, naar de markt gaan en reizen. De familie speelt hierbij een belangrijke rol.
Vrouwen: Voor de wet zijn vrouwen gelijk aan mannen, maar in de praktijk is Turkije een uitgesproken mannenmaatschappij, waar vrouwen over het algemeen niet veel te vertellen hebben, zeker op het platteland. Voor traditionele Turkse vrouwen gelden strenge regels. Totdat een meisje een huwelijkskandidaat heeft gevonden en getrouwd is, zal er door haar familie streng gewaakt worden over haar eerbaarheid en maagdelijkheid. Alleen reizende westerse vrouwen worden helaas vaak aan het hoofd gezeurd, hetgeen waarschijnlijk vooral te wijten is aan de vele westerse films en de afwijkende moraal. Een kennelijk ongehuwde, volwassen vrouw alleen op vakantie moet wel haast 'eerloos' zijn (lees: een prostituee). In restaurants en theehuizen met het opschrift 'aile salonu' kun je ongestoord terecht. Voor vrouwen geldt, meer dan voor mannen, dat ze zich het best wat conservatief kunnen kleden. In de toeristische centra is men meer gewend dan elders, maar ook daar geldt: hoe uitdagender de kleding, hoe meer kans op ongewenste aandacht en weerstand.
Moskeebezoek: Voor toeristen zijn moskeeën over het algemeen vrij toegankelijk, behalve als er een gebedsdienst is. Het is daarom raadzaam op vrijdag de moskee te mijden. Het kan voorkomen, dat een deel van de moskee is afgeschermd voor moslims, zodat die daar kunnen bidden, zonder gestoord te worden door horden toeristen. Voordat je een moskee bezoekt, moet je ervoor zorgen dat je gepast gekleed bent. Bij het betreden van de moskee moet je je schoenen uit doen. Er staan speciale rekken, waar je je schoenen kunt achterlaten. Vrouwen en mannen moeten kleding dragen waarbij schouders en knieën bedekt zijn. Vrouwen dienen ook nog een hoofddoek te dragen. Het wordt op prijs gesteld als je in de moskee niet te hard praat en geen foto's neemt van biddende mensen. Let er ook op dat je niet voor biddende mensen langs loopt. Een donatie wordt bij het verlaten van de moskee op prijs gesteld, maar is niet verplicht.
Toiletten: In Turkije vind je zowel hurktoiletten als de ons bekende wc-potten. In plaats van wc-papier is er bijna altijd een kraantje op het toilet. Als er wel wc-papier aanwezig is, moet je dat na gebruik in de toiletemmer gooien. De wc's raken hier namelijk snel verstopt, omdat de riolering hier niet op gebouwd is.
Feesten en tradities: Feesten in de familie zoals geboorte, besnijdenis, verloving en huwelijk worden als het enigszins mogelijk is groots gevierd. Omdat de feesten veel geld kosten, wordt er vaak lang voor gespaard. In de dorpen wordt iedereen uitgenodigd en in de steden worden uitnodigingen verstuurd. Toeristen zijn alleen welkom wanneer ze gevraagd worden. Mocht je dat overkomen, maak daar dan zeker gebruik van!
Besnijdenisfeest: Als de baby een jongetje is, volgt na verloop van tijd de besnijdenis. Dat is een belangrijke en feestelijke gebeurtenis voor de familie. De besnijdenis is een voorwaarde om moslim te mogen zijn, zo is de algemene opvatting. Maar ook wie het geloof niet belangrijk vindt, laat zijn zoon besnijden. Het is onderdeel van de cultuur en traditie en ook lichamelijke hygiëne speelt een rol. Een jongen kan als baby besneden worden, maar meestal wacht men tot hij tussen de vijf en acht jaar is. Op het platteland wordt de ingreep verricht door een ervaren besnijder, die vaak geen medicus is. In de stad gaat men over het algemeen naar een ziekenhuis. De familie organiseert meestal een groot feest, vergelijkbaar met een bruiloft. Omdat zo'n feest natuurlijk heel wat kost, zie je regelmatig twee of meer broertjes of neefjes in het feestelijk versierde bed zitten, opgedirkt en wel.
Badhuis: Een bijzondere ervaring is een bezoek aan een hammam (badhuis). In Turkije is de gewoonte een badhuis te bezoeken erg algemeen. De baden hebben hun vaste openingstijden; er zijn aparte tijden (en soms aparte ruimtes) voor vrouwen. Je moet er een paar uur voor uittrekken. In de hammam zijn er hete en lauwe baden en zweetruimtes, geen koude baden. Je schept met een schotel het water uit een van de bakken over je lijf. Massages kosten extra en zijn zeer grondig. Daarna kun je in de rustkamer eventueel een glaasje thee drinken en ontspannen. Mannen moeten er op letten hun onderlijf bedekt te houden. Vrouwen zijn onderling minder preuts. Handdoeken worden uitgereikt.
Muziek: Volksmuziek leeft nog steeds in Turkije. In restaurantjes hoor je de klanken van de sas, en de zangerige melodieuze liedjes. Een aantal grote steden heeft een muziekfestival en in de antieke theaters van Efeze en Side vinden in de zomer grote concerten plaats. Turkse popmuziek is geïnspireerd op westerse popmuziek, maar maakt gebruik van de Turkse volksmuziek. In sommige restaurants is live muziek, met soms ook een erotische buikdanseres.
Olieworstelaars of pehlivans: In Turkije (en Iran) beoefenen zij een nationale sport. De pehlivans dragen zware leren broeken, en smeren zich in met olie. De kampioenen staan model voor mannelijke waarden zoals kracht, uithoudingsvermogen en eer. Hun ideale dieet bestaat uit vier kilo vlees per dag, aangevuld met een pond honing.
Vrije dagen: Op de vijf officiële feestdagen zijn de overheidskantoren, banken en winkels over het algemeen gesloten. De feestdagen zijn: 1 januari (Nieuwjaarsdag); 23 april (Kinderdag en Nationale Onafhankelijkheidsdag); 19 mei (Jeugd- en Sportdag); 30 augustus (Overwinningsdag); 29 oktober (Dag van de Republiek). Er zijn ook twee islamitische feesten (Offerfeest en Suikerfeest) die als officiële feestdagen gelden, maar omdat de data daarvan afhankelijk zijn van de stand van de maan, zijn die feesten elk jaar op een andere datum.
Islamitische feestdagen: Omdat de islamitische kalender gebaseerd is op de waarneming van de maan, vallen die feesten ieder jaar op een andere dag. De Ramazan (of Ramadan) is de vastenmaand en kan voor toeristen soms een beetje hinderlijk zijn: veel restaurants zijn namelijk dicht en eten, drinken en roken in het openbaar wordt niet op prijs gesteld. Hoewel dit zeker een beroep zal doen op je aanpassingsvermogen, zul je deze periode als een zeer bijzondere beschouwen. Omdat men pas na zonsondergang (17.00 -18.00) mag eten, is het vooral 's avonds druk op straat, waarbij de winkels langer geopend zijn en de sfeer vaak feestelijk is. Voor toeristen wordt wel gekookt en gezorgd. Het spreekt vanzelf dat we van je verwachten de lokale bewoners niet de ogen uit te steken door voor hun neus te gaan eten, terwijl zij aan het vasten zijn.
Algemeen: Besef voortdurend dat je als gast in een land verblijft waar men nu eenmaal andere omgangsvormen kent. Dat is niet afwijkend, jij gedraagt je afwijkend.