Reiszoeker

Reizen naar Laos

Cultuur Laos

De cultuurverschillen tussen Europeanen en de Aziaten uit de Mekong-regio zijn zo groot dat je er een heel boek aan zou kunnen wijden. Hieronder zijn er een paar punten uitgepikt, die van direct en dagelijks belang zijn bij je omgang met de bewoners.

Hoofd en voeten:
Iemands hoofd aanraken is hoogst onbetamelijk in Laos. Zelfs kinderen even een vriendelijk aaitje over de bol geven. Het hoofd geldt als de woonplaats van de ziel en is dus het 'hoogste' lichaamsdeel, dat dan ook het meest geëerbiedigd moet worden. Lang geleden moesten zelfs beulen zich bij hun slachtoffers verontschuldigen voor het 'aanraken' van hun hoofden. Uiteraard geldt dit taboe niet voor kappers, masseurs en oorartsen. Iemand wenken in Laos doe je met de handpalm naar beneden en een snelle beweging van de vingers naar je toe. Wijs nooit met een vinger naar een persoon. Dat is een teken van gebrek aan eerbied voor de betrokken persoon en degradeert hem/haar tot een 'minderwaardig' mens. In het verleden wezen alleen heersers op die manier hun slaven aan, en dan was er meestal niet veel goeds te verwachten. In plaats van met de vinger te wijzen kun je beter iemand aanduiden met een kort hoofdknikje, dat getuigt van fijngevoeligheid en fatsoen. De voet gebruiken om iemand aan te wijzen is nog minderwaardiger dan het al zo beledigende wijzen met de vinger. De voeten zijn de tegenpool van het hoofd en worden voor onrein gehouden, omdat ze het gemakkelijkst met vuiligheid in aanraking komen.

Tempelbezoek:
Bezoeken aan alle heiligdommen in Laos dient blootshoofds te gebeuren en op blote voeten. Als je om een pagode heen loopt, doe dat dan met de wijzers van de klok mee. Draag je je schoenen in de hand, dan houd je ze het best in de buitenste, de linkerhand, want schoenen gelden, net als voeten, als onrein en mogen daarom niet naar de heilige plaats wijzen. Ga je met je voeten in de richting van een boeddhabeeld of monnik zitten, dan maak je je schuldig aan een grove belediging. Foto's van een toerist voor een boeddhabeeld worden niet op prijs gesteld.

Aanwijzingen voor de omgang met monniken:
Een monnik mag niet worden aangeraakt, vooral niet door vrouwen. Als een vrouw toch een monnik aanraakt, moet deze laatste zich onderwerpen aan gecompliceerde reinigingsceremoniën (abatt). Wil je als vrouw iets overhandigen aan een monnik, doe dat dan via een man of door het neer te leggen. Ga als vrouw in het openbaar vervoer ook niet pal naast een monnik zitten, maar zorg dat er een man tussen zit. Het geldt als bijzonder onhoffelijk om monniken in de weg te lopen of voor zittende monniken te blijven staan. Niemand mag, uit respect, boven een monnik uitsteken en daarom moet je ook gaan zitten of minstens doen alsof je je klein maakt. Monniken mogen trouwens geen geld aannemen, wel voedsel of iets te drinken. Vanzelfsprekend zijn niet alle monniken recht in de leer.

Kleding:
Lao kleden zich graag formeel voor bepaalde gebeurtenissen. Lao zijn minnaars van schoonheid, die een medemens grotendeels op het uiterlijk beoordelen. Keurige kleding suggereert zorgeloze welvaart. Een ongewassen haardos, transpiratiegeur en (ongewassen) sjofele kleding maken het gezichtsverlies totaal. Een korte broek is in huiselijke kring geen probleem. Maar in het openbaar wordt het dragen van shorts als niet netjes gezien. Bij het bezoeken van tempels dienen met name vrouwen er voor te zorgen dat armen en benen bedekt zijn.

Omgangsvormen:
Meningsverschillen tussen mensen worden in Aziatische landen als Laos zelden openlijk geuit. Je geduld verliezen, boos worden of een woordenwisseling in het openbaar betekenen namelijk 'gezichtsverlies'. Confrontaties worden het liefst uit de weg gegaan, om anderen niet in verlegenheid te brengen. Kritiek wordt direct als een persoonlijke belediging ervaren. Ook het uiten van positieve emoties als genegenheid, gebeuren subtieler dan wij gewend zijn. Het in het openbaar tonen van affectie (zoals zoenen) tussen verschillende geslachten wordt niet op prijs gesteld. Daarentegen lopen jongens met jongens en meisjes met meisjes vaak hand in hand, zonder enige bijbetekenis. Bij officiële of religieuze bijeenkomsten zitten vrouwen en mannen vaak apart.

Afspraken:
Wij komen uit een uiterst jachtige cultuur waar tijd geld is en afspraken punctueel dienen te worden nagekomen, omdat anders het schema van de rest van de dag in duigen valt. Mensen uit de Mekongregio hebben daar niet zo'n last van. Niet dat ze persé te laat komen, het kan ook zijn dat ze toch niets te doen hadden en een uur te vroeg komen. Lao leven meer in het 'hier en nu', maken zich minder druk over de toekomst en hebben veel meer geduld.

Nieuwsgierigheid:
Het stellen van allerlei persoonlijke vragen over leeftijd, salaris, religie en andere privé-aangelegenheden is de gewoonste zaak van de wereld. Zeker in gebieden waar weinig buitenlanders komen, heb je de kans op een oploopje als je verschijnt. De mensen willen van alles van je weten, en zullen misschien zelfs aan je haar voelen om te kijken of het echt is. Anderen zullen naar je toe komen voor een praatje, gewoon even om hun Engels te oefenen.

Onderhandelen:
Onderhandelen is een algemeen verschijnsel in Laos. Je wordt verwacht te onderhandelen op de markt en in toeristenwinkels, in taxi's zonder meter, tuk-tuks (gemotoriseerde driewielige riksja's), samlors/cyclo's (fietsriksja's). Wie de hele dag een cyclo nodig heeft, kan beter een dagprijs afspreken. In songthaews (kleine pick-ups) en lokale bussen die vaste routes rijden hoef je niet te onderhandelen. Onderhandelen is overigens een sociale bezigheid en niet een zaak van leven of dood! Blijf goedgehumeurd.

Drugs:
Laat je niet verleiden om het eens te proberen. Op reis in Laos word je wellicht een pijpje opium aangeboden en dat lijkt onschuldig. Toch niet doen! Je bent in overtreding. Er zijn gevallen bekend dat drugs in de tas van toeristen werden gestopt en dat daarna de politie gewaarschuwd werd. Je hebt dan geen goed verhaal. De straffen op het bezit van drugs zijn zeer hoog.

Kunst:
Beeldhouwkunst, schilderkunst en bouwkunst zijn in Laos het sterkst beïnvloed door de religie. De beeldhouwkunst heeft zich vrijwel uitsluitend geconcentreerd op afbeeldingen van de boeddha. Ze werden in de eerste plaats niet gecreëerd als kunstvoorwerpen, maar om de toeschouwer aan het geloof te herinneren. Beeldhouwkunst is verder te zien als tempelversiering in de vorm van demonische of mythologische wezens, menselijk, dierlijk of een fantastische combinatie van beiden. De bouwkunst is prachtig in tempelgebouwen en pagoden. Kenmerken die de tempels gemeenschappelijk hebben zijn de in vele verdiepingen opgebouwde daken met ver uitstekende dakranden en een rijkdom aan decoratieve details, zowel aan de binnen- als aan de buitenkant.

De regering van Laos:
In 1975 werd de koning van Laos, die in Luang Prabang woonde, afgezet en er kwam een socialistische regering voor in de plaats. De officiële naam van het land is Sathalanalat Pasathipatai Pasason Lao ofwel de Democratische Volksrepubliek van Laos. Het land is sindsdien door een communistische regering geleid, maar de etnische verhoudingen van het land zijn tot de dag van vandaag veel belangrijker dan het socialisme, dat weinig meer voor het land heeft gedaan dan het arm houden. Verzet tegen de regering is er nauwelijks. Voor een deel komt dat omdat het grootste deel van het leven nauwelijks wordt beïnvloed door wat de regering besluit, en voor een deel omdat eenieder die het niet eens is met het leven in Laos, gewoon de Mekong rivier kan oversteken en in Thailand kan gaan wonen. De taal en cultuur zijn verwant, dus het valt nauwelijks op als een Lao in Thailand een leven opbouwt.

Algemeen:
Besef voortdurend dat je als gast in een land verblijft waar men nu eenmaal andere omgangsvormen kent. Dat is niet afwijkend, jij gedraagt je afwijkend.